venerdì 3 aprile 2015

Lizzioni 2.3 - 'I nomi

Nnâ lizzioni passata parramu dû geniri dî nomi, ora parramu dû nùmmaru.
'U nùmmaru po' essiri singulari quannu cc' è sulu un cristianu, 'n armalu o 'na cosa; po' essiri plurali quannu cci su' assai cristiani, armali o cosi. 

Nomi e nùmmaru

Nomi variabbili
Nnê nomi variabbili 'u nùmmaru si po' capiri dâ disinenza

Nomi masculini:

Si 'u singluari finisci cu...
-a, -u, -i
...'u plurali finisci cu...
-i
Esempî...
pueta / pueti, lupu / lupi, cani / cani
Qualchi 'ccizzioni...
omu / omini; certi nomi cu -u su' fimminini ô plurali, câ disinenza -a: ovu / ova

Si 'u singulari finisci cu...
-ca
...'u plurali finisci cu...
-chi
Esempî...
patriarca / patriarchi

Si 'u singulari finisci cu...
-cu
...'u plurali finisci cu...
-chi
Esempî...
picu / pichi
(nnê palori chiani)
Qualchi 'ccizzioni...
cci nni su' assai, tipu amicu / amici

Si 'u singulari finisci cu...
-cu, -gu
...'u plurali finisci cu... 
-ci, -gi
Esempî...
manìacu / manìaci, pissicòlugu / pissicòlugi
(nnê palori sdrùcciuli)
Qualchi 'ccizzioni...
cci nni su' assai, tipu càrricu / càrrichi

Si 'u singulari finisci cu...
-ìu, -iu
...'u plurali finisci cu...
-ìi, -î
Esempî...
vattìu / vattìi (câ i tonica), esempiu / esempî (câ i àtuna)

Nomi fimminini:

Si 'u singulari finisci cu...
-a
...'u plurali finisci cu...
-i
Esempî...
stanza / stanzi

Si 'u singulari finisci cu...
-i
...'u plurali finisci cu...
-i
Esempî...
arti / arti
Qualchi 'ccizzioni...
manu / manu, figu / figu

Si 'u singulari finisci cu...
-ca
...'u plurali finisci cu...
-chi
Esempî...
arca / archi

Si 'u singulari finisci cu...
-cìa, -ggìa
...'u plurali finisci cu...
-cìi, -ggìi
Esempî...
farmacìa / farmacìi (câ i tonica)

Si 'u singulari finisci cu...
cunzunanti + -cia/-gia
...'u plurali finisci cu...
-cî/-gî
Esempî...
torcia / torcî

Si 'u singulari finisci cu...
vucali + -cia/-gia
...'u plurali finisci cu...
-cî/-gî
Esempî...
acacia / acacî

Nomi 'mmariabbili
'I nomi 'mmariabbili 'un cancianu ô plurali, comu...

-'i nomi monusillabbici: 'u re / 'i re;
-'i nomi ca finiscinu câ i: 'a nivrosi / 'i nivrosi;
-certi nomi ca finiscinu pi' cunzunanti;
-'i nomi ca finiscinu câ vucali accintata: 'u cafè / 'i cafè;
-certi nomi masculini ca finiscinu câ a: 'u puma / 'i puma;
-certi nomi ca su' abbriviazzioni di avutri nomi: 'a bici / 'i bici (biciretta), 'u cinima / 'i cinima (cinimatografu);
-'i cugnomi.

Nomi difittivi
Certi nomi ànnu sulu 'u singulari o 'u plurali. Nomi ca ànnu sulu 'u singulari sunnu...

-certi nomi di sustanzi: 'u sangu, 'u pipi, 'u latti;
-certi nomi cullittivi;
-assai nomi astratti: 'a pacenza, 'a custanza, 'u curaggiu;
-certi nomi di malatìi: 'a varicedda, 'u vaiolu, 'a malaria;
-certi nomi di l' elementi chìmici: l' ussìgginu, 'u zincu;
-'i nomi ca appartènnu a cosi unichi nnâ natura: l' Iquaturi, 'i punti cardinali;
-'i nomi dî misi: jinnaru, fivraru, marzu.

...mentri nomi ca ànnu sulu 'u plurali sunnu...

-nomi di cosi ca su' fatti di dui cosi 'i stissi: 'i càvusi, l' occhiala;
-certi nomi di urìggini latina: 'i ferî, 'i nozzi, l' isequî.

Nomi suprabbunnanti
Certi nomi ànnu dui plurali, unu masculinu e unu fimmininu. 'I du' formi dû plurali ponnu aviri 'u stissu significatu o du' significati diversi.

S.
Licenza Creative Commons
Quest'opera è distribuita con Licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Non opere derivate 4.0 Internazionale.

Nessun commento:

Posta un commento